اطلس خاورميانه

برای عبور از این مرحله خطرناک ماجرای سیزده بدر امسال و تلاقی آن با روز2۱رمضان وسالروز شهادت مولای متقیان، چالش معنا دار وشگفت انگیزی را پدید آورده است. این چالش هم برای ایران به عنوان یک کشور با تمدنی چند هزار ساله بود و هم برای یک حکومت دینی و شیعی که از چهاردهه پیش تا کنون بر این کشور حاکم است، آزمونی دشوار و فوق العاده حساس خواهد بود. نتیجه این آزمون را نمی دانم. چون این یادداشت دقیقا در شب سیزده بدر نوشته می شود. این تصادف و تقارن تقویم قمری و شمسی چالش بزرگی را پدید آورده که در عین حال شکاف عظیم متن پیدا و پنهان جامعه ایرانی را آفتای می سازد. شکاف فرهنگی و مذهبی بزرگی که در اثر سیاست ها و اعمال و رفتار یک حکومت دینی متعصب و خسارت آفرین شکل گرفته و طبق آمارهای رسمی روز به روز بر تعداد افراد بی دین یا بی اعتنا به دین افزوده می شود. آنچنان که به باور این شکاف حتی ممکن است به جنبه های دیگر خشونت آمیز سوق داده شده و خطر دامن گستری را برای ایران و ایرانی پدید آورد. تا آنجا که من می دانم ما در تاریخ خودمان سابقه جنگ داخلی نداریم. البته نزاع بر سر قدرت جای خود داشته است. اما سابقه منازعات فرقه ای و مذهبی و قومی و نژادی و قبیله ای کم نداشته ایم که زخم های برخی از آنها پس از قرن ها و سالها هنوز ترمیم نشده است. به هرحال اگر بخواهیم به حاشیه نرویم ، به نظر من برای اینکه جامعه و ملت ما بتواند از این مرحله خطرناک به طرزی مسالمت آمیز و بسلامت عبور کند سه اقدام مهم ضروری است:۱-اینکه حکومت به طور مطلق دخالت نکند. یعنی مثل گذشته سعی نکند یک قشر را علیه دیگری،خودی را علیه ناخودی،مومن را علیه کافر ودیندار را علیه بی دین به کار گرفته یاتحریک کند. زیرا نتیجه قطعی این کار ورود به یک مرحله خطرن اطلس خاورميانه ...ادامه مطلب

ما و جنگ غزه ظاهرا برخلاف کسانی که در داخل می گفتند اسراییل می خواهد پای ایران را به جنگ غزه باز کند و به این وسیله حاکمیت را از افتادن در چنین ورطه ای پرهیز می دادند، این بار دوستان یمنی و عراقی دارند گام به گام پای ایران را به این جنگ باز می کنند. حمله دیشب نیروهای عراقی به چند پایگاه نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه و اردن را باید بخشی از این تلاش ها تلقی کرد. بخش دیگر داستان به موشک پرانی حوثی های یمن مربوط می شود که ظاهرا به رغم هشدار های چین همچنان استمرار داشته و آنها نیز گام به گام دارند پای ایران را به این جنگ باز می کنند. این موضوع را تماس های مکرر وزارت خارجه انگلستان و هشدار ها و تذکرهای پیوسته آمریکایی ها می گوید که ظاهرا دیگر خیلی تکراری و نخ نما شده است. به این ترتیب و در مجموع ایران که از ابتدای جنگ غزه سعی می کرد از آن فاصله بگیرد و حتی در هماهنگی با آمریکایی ها کاری کند که این جنگ از دایره خود در غزه فراتر نرفته و برای مثال حزب الله در لبنان را درگیر نکند، می رود تا در وضعیتی قرار گیرد که دیگر قادر به پس کشیدن از این جنگ نباشد. حرکات ایذایی حوثی ها دریمن و عراقی ها در عراق و سوریه بر روی هم انباشته شده و اینک روند کار را به جایی رسانده است که آمریکا ناگزیر از پاسخ های جدی تری خواهد بود. طرح موضوعاتی مثل اینکه حوثی ها و یا عراقی ها مستقل عمل می کنند و کارهای آنها ارتباطی به ما ندارد دیگر چندان خریداری ندارد. فراموش نکرده ایم که آمریکا نیز از ابتدای جنگ غزه می کوشید تا هم خود و هم ایران را از درگیر شدن یک رویارویی مستقیم باز دارد. اما اینک به نظر می رسد در شرایطی قرار گرفته است که اگر جو بایدن پاسخ محکم و قاطعی به این گونه حملات ندهد بخش بزرگی از شانس خود ر اطلس خاورميانه ...ادامه مطلب

ایرانیان و مساله فلسطین محمد علی عسگری مهر 1402عملیات اخیر گروه فلسطینی حماس نه تنها اسراییل را غافلگیر کرد و ضربه ای سخت را بر آن تحمیل نمود که جهانیان را نیز در بهت و حیرت فرو برد. این حیرت تا آنجا بود که بسیاری از مردمان جهان را به اتخاذ موضعی متناقض در برای مساله فلسطین و اسراییل برانگیخت.در ابتدا پخش ویدئوهای مربوط به عملیات حماس که توحش و داعش صفتی رزمندگان فلسطینی را برملا می ساخت افکار عمومی جهان را به هواداری از اسراییل برانگیخت. اما در پی آن بمباران غزه و نسل کشی فلسطینی ها این بار توحش بی پروای اسراییل یا به نمایش می گذاشت و در نتیجه افکار عمومی جهان را به نفع فلسطینی ها تغییر داد. این جنگ نابرابر همچنان استمرار دارد و کسی نمی داند آخر و عاقبت آن به کجا ختم خواهد شد. ایرانیان نیز از ابتدای این حادثه مواضع متناقضی گرفتند که از مخالفت صریح با گروه های فلسطینی تا حمایت از آنان امتداد داشت . این مواضع هرچند ریشه های تاریخی دارد و از گذشته های دور در بطن جامعه ایرانی وجود داشته است اما جنگ اخیر غزه فرصتی را فراهم کرد تا بیرون ریخته شده و در معرض دید همگان قرار گیرد. در عین حال فرصتی را فراهم ساخت تا یک بار دیگر چون آینه ای صافی ترکیب کلی و جزئی جامعه ایرانی را آشکار سازد تا با نگریستن بدان بتوان بر مبنای واقعیت های آن قضاوت کرد یا راه حلی برای برون رفت از شرایط کنونی و دست یافتن به فردایی بهتر یافت. به نظر من در مجموع این موضع گیری ها را می توان در سه سرفصل خلاصه کرد: الف : طرفداران فلسطین: این گروه شامل طیف گسترده ای می شود که هرچند به لحاظ آماری در جامعه ایران اقلیت تلقی می شوند اما چون متصل به حاکمیت بوده از قدرت زیادی برخوردار است. بخش عمده این ها را حامیان نظام کنو اطلس خاورميانه ...ادامه مطلب

نسل جدید به دنبال رهایی یا آزادی؟ محمد علی عسگری منظورم از نسل جدید احتمالا متولدین دهه های هشتاد و هفتاد و بخشی از دهه شصت است که امروز در قامت نسل جدید خود را نشان داده و میدان دار شده است. تا پیش از اعتراضات سال گذشته کسی این نسل را تحویل نمی گرفت و عمدتا روشنفکران نیز آنان را نسلی بی هویت تلقی می کردند که دنباله رو مدهای جهانی بوده و قادر به ایجاد تغییرات معنا داری در زندگی خود و اجتماع شان نیستند. این داوری هنوز تا حدودی باقی است هرچند تحولات سال گذشته یک شمای دیگر از نسل جدید را نشان داد که تقریبا اکثر ناظران اجتماعی و سیاسی را انگشت به دهان کرد. حضور پر شور جوانان در تجمعات خیابانی و شجاعت وصف ناپذیرشان در مقابله با خطرها موضوع را به یک معمای بزرگ تبدیل کرد و جامعه شناسان در صدد گشودن رازهای این معما تحت عناوین « دهه هشتادی ها » یا « نسل زد » و غیره برآمدند که نیازی به تکرار آنها در اینجا نیست. با همه این احوالات، به نظر من یکی از مهم ترین کلید واژه های نسل جدید « رهایی» است. به معنی رها شدن از یک سری قید و بندها . از این رو نسل جدید به هیچ وجه مانند نسل های پیشین – بخصوص نسلی که در انقلاب 57 مشارکت داشت - آرمانخواه نیست و به هیچ وجه به دنبال براندازی و یا جایگزین کردن یک نظام سیاسی نیز نیست. حتی - برعکس تصوری که گاهی خود را به اشتباه نشان می دهد و عملکرد گروهی خاص یا بخشی مشخص را به نام اکثریتی می نویسند- به دنبال احیای دوباره دوران پهلوی نیز نیست. از یک نظر می توان نسل جدید را از تبار همان نسل های گذشته ای به شمار آورد که انقلاب کردند و ایده ئولوژی داشتند و ایثار می کردند و جان برکف بودند و حاضر بودند به خاطر آرمان های شان بکشند و کشته شوند. طی چهار دهه گذشته این تسل اطلس خاورميانه ...ادامه مطلب

امام علی (ع)؛ حرکت در جهت عکس تاریخ محمد علی عسگری با مبعوث شدن پیامبر گرامی اسلام دین تازه ای پا به عرصه وجود نهاد. این دین سیزده سال در مکه با دشمنانش در حالت ستیز و مبارزه بود. با هجرت به مدینه دین جدید پایگاه اجتماعی و سیاسی نیرومندی پیدا کرد و توانست با دشمنانش که به صورت سیاسی و نظامی به این شهر حمله می کردند مقابله کند. در نهایت به هنگام رحلت پیامبر دین جدید تقریبا در اکثر نقاط شبه جزیره عربستان پخش شده بود. برداشت اولیه و أبدی قرآن و پیامبر و یاران وفادارش این بود که دین جدید به کلی زندگی انسان را متحول خواهد می کند به گونه ای که دنیا را به آخرت متصل می سازد و عنقریب بهشت و دوزخ برپا خواهد شد. اما بلافاصله با مرگ پیامبر تاریخ این دین را به جاده خود برگرداند و این اتفاق کوچکی نبود که در سقیفه بنی ساعده رخ داد. انتخاب ابوبکر به جانشینی پیامبر که به قول عمر « ناگهانی» صورت گرفت یک اتفاق ساده بود بلکه بر یک پشتوانه نیرومند تاریخی استوار بود. این پشتوانه حکایت از آن داشت که دنیا به آخر نرسیده و قرار نیست به این زودی ها بهشت و جهنمی گشوده گردد. به عبارت دیگر پس از یک دوره کوتاه زیستن در شرایطی آرمانی دوباره تاریخ همان مسیر قدیمی خود را دنبال می کند و بنابراین اقتضای این تداوم حرکت، حضور و زمامداری کسانی نظیر ابوبکر و عمر است که می توانند خود را با این رویکرد هماهنگ سازند نه امام علی که با این مسیر تاریخ سر جنگ داشت. بسیاری از متفکران و مورخان انحراف اسلام را از مسیر اصلی خود و تبدیل پیامبری به خلافت و خلافت به سلطنت را از دوران امویان و به زمامداری معاویه بن ابوسفیان منسوب می کنند. حال آنکه برخی دیگر حتی دوره خلافت راشدین– منهای امام علی – را نیز مقدمه ای بر همین روند تلقی اطلس خاورميانه ...ادامه مطلب

زبان فارسی، خط عربی محمد علی عسگری این نکته روشن نیست که ایرانیان از چه تاریخی خط عربی را برای نوشتن زبان خود که فارسی دری بود به کار برده اند. اما تاریخ نگاران گفته اند دیوانسالاری عصر سامانی از الفبای عربی برای زبان فارسی استفاده می کرد. شاید به همین دلیل بود که ریچارد فرای تاکید داشت « رودکی در تغییر خط از پهلوی به فارسی نقش داشته است». این درحالی است که خانلری کهن ترین متن تاریخ دار فارسی باقی مانده را متعلق به قرن پنجم هجری می دانست. در این میان آنچه مسلم است اینکه ایرانیان از مدت ها پیش از اسلام از خطوط گوناگونی برای بیان مطالب دینی یا ادبی و هنری خود استفاده می کردند که سه خط عبری، مانوی و پهلوی از همه مشهورتر بود. ابن ندیم فهرستی از این خطوط را ارائه کرده است. گفته شده پس از اسلام نیز کلماتی که بر روی سکه های حکمرانان اسلامی ثبت شده بود غالبا تقلید و تکرار همان کلماتی بود که در دوره ساسانی بر روی سکه ها نقش می بست. بعدها نیز که تغییراتی در سکه های ساسانی داده شد مطالب درج شده بر روی سکه ها به دو خط کوفی و پهلوی بود. چنانکه کتیبه برج لاجیم در شمال ایران نیز به هردو خط کوفی و پهلوی نقش شده است. این ابهامات تا حدودی در باره خط عربی نیز وجود دارد. به نحوی که بر سر منشاء این خط همچنان بحث هایی مطرح می شود. برخی خط عربی کنونی را دارای منشایی ایرانی دانسته اند چون به روایتی از خط کوفی اخذ شده است. بلاذری نیز به سرچشمه های خط عربی از انبار و سپس حیره اشاره کرده است. از آنجا که حیره در گذشته بخشی از ایران قدیم بود می توان نتیجه گرفت که خط کوفی احتمالا ریشه هایی در خط فارسی باستان داشته است. ممتحن نیز به نقل از إبن رسته نوشته است « اهالی حیره خط را به مسلمانان آموخ اطلس خاورميانه ...ادامه مطلب

ستیز و سازش محمدعلی عسگری جمشید چوکسی پژوهشگر زرتشتی ایرانی مقیم خارج کتاب وزین و محققانه ای دارد تحت عنوان « ستیز و سازش؛ زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعه ایران نخستین سده های اسلامی » که در آن به نحوه برخورد ایرانیان و به ویژه زرتشتیان با مهاجمان عرب مسلمان می پردازد. کسانی که در پی روند فتوحات به کشور ما سرازیر شده و طی دو دهه تمام خاک ایران را به تصرف خود در آوردند. او در این کتاب توضیح می دهد که چگونه ایرانیان ابتدا روند ستیز را در پیش گرفتند و بعد به روند سازش روی آوردند. طبق تحقیقات او این دو روند در ادامه همدیگر و به بیانی دیگر روند دوم به دلیل شکست و ناتوانی در روند نخست در پی گرفته شده است. با این حال او اذعان می کند که حاصل و برآیند این دو روند آن بود که با کاهش از سطح خشونت ها و خطرات، ایرانیان طی چند قرن به تدریج مسلمان شدند و در ادامه توانستند استقلال سیاسی خود را نیز از خلافت بغداد بدست آورند. من در تتبعاتی که در تاریخ ایران پس از اسلام، بخصوص قرن های نخست آن داشتم متوجه شدم که این دو روند همچنان و پا به پای هم برای سالها ادامه داشته است. به گونه ای که مثلا در دوره امویان ایرانیان هم در دربار اموی نقش داشتند و در سپاه و جاهای دیگر به امپراتوری اموی خدمت می کردند و هم در بیشتر جنبش ها و شورش هایی که علیه امویان برپا می شد حضور داشتند. چنانکه برای مثال اعراب به طعنه می گفتند در اردوگاه مختار ثقفی که علیه امویان و زبیریان قیام کرده بود جز به زبان پارسی سخن گفته نمی شود. از سوی دیگر زیاد بن ابی والی بصره و کوفه به فارسی سخن می گفت و برای مثال حجاج بن یوسف عید نوروز را برگزار می کرد. این مساله در دوره عباسیان برجسته تر شد. به گونه ای که ما شاهد یک سری قیام ها اطلس خاورميانه ...ادامه مطلب

الیت حاکم و تجربه اعتراضات ناکام محمد علی عسگری چند سال پیش لبنانی ها به خیابان ریختند تا نسبت به نظام طایفه ای حاکم بر این کشور اعتراض کنند. به نظرشان کشور لبنان در چنبره این سیستم طایفه ای گرفتار شده و روز به روز منحط و عقب مانده تر می شد . درآن زمان اختلافات کار را به جایی رسانده بود که خیابان های بیروت پر از زباله بود و دولت قادر به جمع آوری آنها نمی شد. مدتی این اعتراضات که « بحران زباله » نام گرفت استمرار داشت و سرانجام به هیچ جایی نرسید. یعنی دوباره همه برگشتند به سر جای نخست شان و تسلیم همان سیستم طایفه ای شدند. سیستمی که پس از جنگ های داخلی در لبنان برقرار شد و هنوز ادامه دارد. در این سیستم بخش های مهم و اساسی جامعه لبنان در اختیار طوایف معینی است و در واقع یک کاست یا الیت طایفه ای بر تمام مقدرات کشور حکومت می کند. همین طوایف نیز برای بقا و دوام خود دست به دامن متحدان خارجی خود شده و در نهایت کشور لبنان را به گروگان دولت های منطقه ای در آورده اند. در واقع آنچه بر لبنان حکومت می کند نیروها و قدرت های فرا لبنانی است و کسی نیز نمی تواند این سرنوشت را تغییر دهد. حوادث لبنان یک شکاف مهم و عمیق را نشان داد که می توان به اشکال گوناگون آن را در کل خاورمیانه یافت. شکاف بین نسل های جوان و دمکراسی خواه این کشورها در برابر یک الیت ممتاز و برجسته و قدرتمند حاکم که هم از قدرتی داخلی برخوردار است و هم به یک یا دو یا چند قدرت خارجی اتکاء دارد. یک نمونه دیگرش عراق است که هرسال با گرم شدن هوا جوانان این کشور به خیابان ها می ریزند تا علیه فساد و بیکاری و فقر و نداشتن خدمات اولیه مثل آب و برق اعتراض کنند. یک جوان عراقی احساس می کند کشورش برخوردار از منابع غنی و سرشاری است که به بدترین ش اطلس خاورميانه ...ادامه مطلب

*معرفی کتاب قرآن و زنان بالاخره بعد از دوسال رفت و برگشت به ارشاد و چانه زنی های متعدد و متنوع ، کتاب « قرآن و زنان؛ خوانشی زنانه و رهایی بخش» مجوز گرفت و منتشر شد. این کتاب نوشته خانم أسماء المرابط نویسنده و پژوهشگر مراکشی است که دوسال پیش من آن را به فارسی برگردانده بودم. کتاب در 277 صفحه و در سه بخش آماده شده است: بخش اول تحت عنوان « وقتی قرآن از زنان سخن می گوید» آمده و در آن داستان همه زنانی بازخوانی شده است که در قرآن از آنها نام برده و زندگی یا مبارزات شان توصیف شده است. این زنان از بلقیس و زلیخا تا مریم مقدس را در بر می گیرد و نشان می دهد قرآن به همه نوع و تیپ زنان توجه داشته است. بخش دوم تحت عنوان « وقتی قرآن با زنان سخن می گوید» است که در آن نویسنده بر روی آیاتی انگشت می گذارد که خداوند در پاسخ و یا اعتراض مستقیم زنان آنها را نازل کرده و طبعا در جریان آن به برخی از مسائل و مشکلات شان ازجمله ارث، تعدد زوجات، حجاب، خشونت علیه زنان و حضور سیاسی و اجتماعی شان در دوران صدر اسلام اشاره شده است. المرابط با تحلیل این قضایا از برخورد قرآن با زنان در آن دوران به عنوان یک انقلاب موفق در حوزه حقوق زنان یاد می کند. بخش سوم شامل یک مصاحبه طولانی با خانم أسماء المرابط است که در آن او دیدگاه های خودش را در باره قرآن و فهم نادرست مسلمانان از آن مطرح کرده است. این کتاب به « زنان؛ این پرچمداران راستین عشق آزادی و برابری » تقدیم شده است و مترجم و نویسنده در دو مقدمه جداگانه توضیحاتی را در باره اهمیت و جایگاه آن آورده اند.درمقدمه مترجم آمده است« از یک صد سال پیش تاکنون روشنفکران مسلمان می کوشند با بازگشت به جوهر اسلام اندیشه و جوامع خود را احیاء و بازسازی کنند. اما این کوشش ها هنوز نتوا اطلس خاورميانه ...ادامه مطلب

یک خبر خوش بالاخره بعد از چند ماه دوندگی کتاب هشوای 2 مجوز انتشار گرفت . البته با حذف یکی از داستان های آن که ارشاد نایین بدان ایراد گرفته بود و ارشاد تهران هم دستور حذف آن را صادر کرد. کتاب هشوای 2 مجموعه ای از داستان و شعر به زبان نایینی است همراه با ترجمه فارسی .غالب این داستان ها نوشته من و هادی عسگری و محمد رضا بلا بادیون است که با لهجه های متفاوت در کنار همدیگر قرار گرفته اند. مجموعه شعرهای آن هم از آقای اکبری و آقای آسایش نایینی است.کتاب در 202صفحه و با قیمت 120 هزار تومان ارائه شده است. امید که این گام کوچک کمکی به حال زبان نایینی و مورد پسند اهالی نایین و حومه باشد. زحمت چاپ کتاب را انتشارات مگستان برعهده داشته و همه کارهایش با جناب آقای مرتضی آل داود بوده است .یکی از ویژگی های مهم این کتاب آن است که نوشته های نایینی در یک صفحه و ترجمه فارسی آن در صفحه مقابل آمده است تا کسانی که علاقمند به یادگیری این زبان باشند بتوانند از آن استفاده کنند و با مقابله کردن متن نایینی با متن فارسی آن را یاد بگیرند. کسانی که مایل به خرید این کتاب هستند با ایمیل نویسنده تماس بگیرند.( [email protected]) قطعا درخواست مخاطبان با تخفیف ویژه خواهد بود. در ضمن همانطور که قبلا تذکر داده بودم من قصد دارم کتاب دیگری تحت عنوان هشوای 3 منتشر کنم و از همه همشهری های خودم در این وبلاگ درخواست کرده بودم که احیانا اگر مطلبی به زبان نایینی می نویسند آن را برای من بفرستند تا در کتاب سوم منتشر کنیم. زیاده عرضی نیست . موفق و پاینده باشید. اطلس خاورميانه ...ادامه مطلب